He kōkiri ngātahi kia whakaputaina ngā matapae raraunga ā-iwi mō 2018

Ko te whakaputanga o ngā tauanga matapae piringa ā-iwi mō 2018 tētahi kōkiri ngātahi nā te Rōpū Raraunga o ngā Kaihautū ā-Iwi, (Data ILG), tētahi rōpū whāiti i raro i te Kotahinga o ngā Kaihautū ā-Iwi, me Tatauranga Aotearoa, hei whakatika i ngā āputa mō ngā raraunga piringa ā-iwi i te Tatauranga o 2018.

I te marama o Paengawhāwhā/Āpeira 2019, ka whakapuakina e Tatauranga Aotearoa e kore ngā tauanga tatau o ngā iwi mai i te Tatauranga o 2018 e whakaputaina nā ngā raraunga piringa ā-iwi kua ngaro, me te kore puna raraunga iwi taituarā hei whakakī i ngā āputa i ngā raraunga.

I raro i te Kirimana Mana Ōrite, kua kite tahi a Tatauranga Aotearoa me ngā kaihangarau o te Rōpū Raraunga o ngā Kaihautū ā-Iwi i te taumaha tonu o te pānga o te Tatauranga o 2018 ki ngā iwi, ā, kua mahi tahi ki te tūhura whiringa, ki te hanga whakatikanga hoki hei whakakī i ngā āputa.

"Ko te hora ratonga mā te Māori, mā te iwi, me te hapū, otirā, te mahi tahi me rātou tētahi o ngā whāinga rautaki e whā o tō mātou tari," e ai ki a Rhonda Paku, Kaihautū o Te Tohu Rautaki Angitū Māori, i Tatauranga Aotearoa.

"E mahi tahi ana mātou ki ngā iwi me ngāi Māori ki te kawe whakamua i te hōtaka mahi Mana Ōrite, otirā, kua whakapikia e mātou tō mātou raukaha, ō mātou pūmanawa, me te arotahi tonu ki ēnei mahi, kia oti wawe."

"Ki te kitea he putanga whai hua mā te Māori, ka whai hua te motu katoa. He taonga tēnei mea te raraunga, ā, i ngā iwi e hoki nei ki te tūranga kaihoahoa, - hāunga te taha ki a rātou hei kaiwhakamahi - o tēnei mea te raraunga, ka kitea te puāwaitanga o ō tātou iwi, hapū, me ō tātou whānau," te kī a Ahorangi Tahu Kukutai, Kaihangarau - o te Rōpū Raraunga o ngā Kaihautū ā-Iwi, (Data ILG).

"Ko ngā tauanga matapae mō te piringa ā-iwi mō 2018 tētahi tohu tīmatanga mō te whakawhanaketanga o ētahi kāpuinga raraunga i hangaia e ngā iwi, mā ngā iwi, mō ngā rā e tū mai nei."

I puta i roto i ngā taunga matapae mō te piringa ā-iwi ētahi matapae o ngā tauanga taupori ā-iwi, me ngā āhuatanga taupori ā-iwi mō te huinga i tautohutia he uri Māori rātou i roto i te Tatauranga o 2018. Kātahi anō ka uru ki ēnei tauanga he mōhiotanga mō ētahi iwi 32 i tāpiritia ki ngā whakaingoatanga ā-iwi e Tatauranga Aotearoa i 2017.

Kua heke iho te taumahatanga o te pānga o ngā raraunga ngaro i ēnei mahi, engari tērā ngā here mō te whakamahinga i ngā matapae. E tautoko tahi ana a Tatauranga Aotearoa me te Rōpū Raraunga o ngā Kaihautū ā-Iwi, (Data ILG) i ngā iwi me ngāi Māori kia mōhio rātou me pēhea e mārama ai, e whakamahi ai rātou i ngā raraunga.

"Ahakoa ehara ēnei i ngā tauanga tatauranga whai mana, he tika te kī, mō te nuinga o ngā kaupapa he hāngai kē atu, he hou kē atu, tēnā i te whakamahi tonu i ngā raraunga o te Tatauranga o 2013," e ai tā Rhonda.

"He taketake tonu te wāhi ki te Rōpū Raraunga o ngā Kaihautū ā-Iwi, i runga anō i tōna mārama me ana hononga ki ngā taupori ā-iwi, ki te aromātainga me te tātaritanga o ngā raraunga ā-iwi o te Tatauranga o 2018, me tana whakamahi i ngā tikanga whai hua hei whakapiki i te kounga o ngā raraunga, kia taea ai te whakaputanga o ēnei matapae."

"E mārama ana mātou tērā ngā herenga o ēnei raraunga, o ngā wā hoki e whakamahia ai," e ai ki a Ahorangi Kukutai.

"Ahakoa tērā, he pai tonu te ahunga whakamua i roto i te ao raraunga Māori. Mā te mahi tonu, mā te kōrero tonu, ka kitea e tātou he hua pai atu mā ō tātou whānau ā tōna wā."

Kei te haere tonu tētahi hōtaka mahi nui hei whakapiki i te urupare tatauranga o ngāi Māori mō te Tatauranga o 2023, hei hora hoki i ētahi raraunga kounga tiketike mō te iwi me ngāi Māori. Ko ētahi o ngā kōkiri hōtaka, he whakarahi ake i te tira whakapā ki ngā hapori hei mahi tahi ki ngā hapori Māori, he tuku mahi ki tētahi tokomaha nui kē atu o ngā tāngata i ia takiwā hei āwhina i te kohi raraunga i te wā o te tatauranga, me te whānui o ngā mahi hei tautoko i te uru a te tangata me te whakamahi i ngā kitenga o te tatauranga.

I whiwhi hoki a Tatauranga Aotearoa i ētahi pūtea Tahua i tēnei tau mō tētahi kaupapa whakamātau kia mahi kōtui ki ētahi iwi i ētahi rohe e rua, hei whakangungu i te tangata, hei tautoko i te tuituinga ki te hapori, hei whakangāwari hoki i ngā kohinga raraunga mō te Tatauranga o 2023 e te iwi. Tā tēnei kōkiri he whai kia whakapikia ngā urupare a ngāi Māori, he āwhina hoki i tō rātou raukaha, ō rātou pūmanawa hoki kia kohi, kia tātari hoki i tēnei mea te raraunga.

E wātea ana ngā tauanga matapae piringa ā-iwi o 2018 i ēnei pae e rua, arā, i Te Whata me te pae tukutuku o Tatauranga Aotearoa ki Iwi affiliation (estimated counts): 2018.

He pūhara raraunga a Te Whata i āta waihangatia mārire e ngā iwi, mā ngā iwi. Mā reira ka ngāwari noa tō rātou whakauru atu ki ngā raraunga ā-iwi, me tētahi pūhara e ngāwari ai tā rātou whakawhata raraunga, tātari raraunga hoki. I tēnei wā, kei roto i tēnei pūhara ētahi raraunga nō Tatauranga Aotearoa, nō Te Tāhuhu o Te Mātauranga hoki.

Ngā uiui a te hunga pāpāho

Tracy Dillimore
021 028 99711
[email protected]

/Stats NZ Public Release. This material from the originating organization/author(s) might be of the point-in-time nature, and edited for clarity, style and length. Mirage.News does not take institutional positions or sides, and all views, positions, and conclusions expressed herein are solely those of the author(s).View in full here.